مبارزه با شرکت‌های ارزش افزوده مدت‌هاست که مورد پیگیری وزیر ارتباطات قرار گرفته است. او بارها بر پایان «وس» تاکید کرده و هفته جاری نیز در صحبت‌های خود اعلام کرد: «اشتراک داده اساس اصلی رسیدن به شهر هوشمند است. این مساله باید درست صورت بگیرد تا به مشکلی نظیر شرکت‌های ارزش افزوده به وجود نیاید»
محمدجواد آذری جهرمی چندی پیش در آخرین پست توییتری خود نوشت: «امشب، شب تلخی برای کلاهبرداران است. پول‌هایی که برای شرکت‌های ارزش افزوده در این چند سال از شما اخذ شده را با کد دستوری #۶*۸۰۰ * می‌توانید ببینید.» جهرمی در ادامه از مشترکان اپراتورهای همراه درخواست کرد درصورتی که شکایتی دارند از طریق پیامک به ۸۰۰۷ اعلام کنند.
او همچنین تاکید کرد که این پروسه کاملا رایگان است. وزیر ارتباطات در انتها از مردم درخواست کنند تا برای دریافت حقوق آنها کمک کنند.
بازار 2600 میلیارد تومانی ارزش افزوده
وی همچنین در همایش خشت طلایی گفت: مگر می‌شود در بازار ۲۶۰۰ میلیارد تومانی سالانه، مردم حتی یک بازیکن اصلی در این عرصه را نشناسند. زمانی که از مبارزه با کلاهبرداری‌های خدمات ارزش افزوده صحبت کردیم، طرفداران این خدمات اعلام کرده‌اند ۳۰ هزار شغل با پایان ارزش افزوده از بین خواهد رفت. اگر واقعا این تعداد شغل ایجاد شده، چطور هیچ‌کدام از مردم حتی نام یکی از این شرکت‌های ارزش افزوده را نمی‌دانند؟!
بیش از 90 درصد مخاطبان آذری جهرمی حتی نمی‌دانستند ماجرای «وس» چیست و چگونه بی آنکه بدانند از جیبشان پول برداشت شده است. آنها حق داشتند. وقتی از اختلاس‌های بانکی و ارزی سال‌ها بعد مطلع می‌شوند، اطلاع از تخلف‌هایی تخصصی اینترنتی کمی سخت‌تر به نظر می‌رسد!
وس چیست؟
سوال نخست این بود که اساسا «وس» چیست؟ برای پاسخ به این پرسش باید گفت: «وس» مخفف عبارت (Value Added Service) به معنای خدمات ارزش افزوده است. اتحادیه بین المللی مخابرات، خدمات ارزش افزوده مخابراتی را خدماتی معرفی می‌کند که علاوه بر خدمات پایه‌ایِ مخابراتی مانند تماس صوتی و پیامک، به ارائه خدمات چند رسانه‌ای و دسترسی داده به مشترکین اپراتور‌ها می پردازند.
دلیل به وجود آمدن خدمات ارزش افزوده در صنعت مخابرات، تحریک کاربر به استفاده بیشتر از خدمات اپراتوری است تا میانگین درآمد اپراتور‌ها به ازای هر کاربر افزایش پیدا کند.
وس در ایران چطور عمل می‌کند؟
سیستم ارزش افزوده یا وس در ایران کمی متفاوت کار می‌کند؛ یعنی این امکان وجود دارد که یک کاربر حتی نداند که ماهانه پولی از حساب او برداشت می‌شود. معمولا هر پنجره‌ای را که در اینترنت و در سایت‌های فارسی باز کنید، بلافاصله صفحه‌ای جدید باز می‌شود که از شما می‌خواهد با وارد کردن شماره تلفن همراه خود در قرعه کشی یک محصول شرکت کنید.
کافی است در هر ساعتی از روز تلویزیون جمهوری اسلامی ایران را روشن کنید تا مجری خوش تیپ و خوش پوشی را در یک زمینه رنگارنگ بد قواره ببینید که از شما می‌خواهد کد ستاره مربع را با تلفن همراه خود شماره گیری کنید تا در قرعه کشی چند صد میلیونی یک اسپانسر شرکت کنید. به این ترتیب خواسته یا اغلب ناخواسته، روزانه مبلغی به قبض موبایل شما اضافه می‌شده یا از شارژ خط اعتباری‌تان کم خواهد شد.
نامه ۷۵ شرکت در انتقاد از وزیر ارتباطات
در این بین شرکت‌های ارزش افزوده و حامیان آنها که خیلی هم شفاف و شناخته شده نیستند، با نامه نگاری به سران قوا از فشار‌هایی که به ان‌ها وارد آمده است انتقاد کرده و گزارشی از عملکرد خود راائه دادند. این نامه از سوی ۷۵ شرکت امضا شده است.
گزارش ارائه شده مدعی است؛ تامین درآمد حاصل از ارائه خدمات ارزش افزوده از سال ۹۰ تاکنون بیش از ۱۳ هزار میلیارد تومان بوده که سهم اپراتور‌ها از این درآمد به حدود ۴ هزار میلیارد تومان و سهم دولت با در نظر گرفتن درآمد‌های غیرمستقیم شرکت‌ها، بیش از ۴ هزار میلیارد تومان بوده است.
شرکت‌های ارزش افزوده مدعی هستند که بیش از ۳۰ هزار نفر از طریق این شرکت‌های اشتغال زایی شده است.
در همین حال برخی رسانه‌ها نیز به دفاع از این شرکت‌ها پرداختند. این رسانه‌ها می‌گویند وزیر ارتباطات به جای پرداختن به وظایف اصلی خود به دنبال بستن فضای کسب و کار صنعت ارزش افزوده است. منتقدان وزیر او را «پوپولیست» و اقداماتش را «شوآف» می‌خوانند.
منتقدان وزیر ارتباطات در رسانه‌های خود مدعی شدند که آذری جهرمی ایده پرداز «وس» بوده و حالا خودش به دنبال تعطیلی آن است.
با این وجود آذری جهرمی عقب نشینی نکرد و گفت: «چیزی که شما می‌گویید مستندی ندارد. اگر سندی وجود دارد که می‌گوید ایده پرداز «وس» من هستم، ارائه دهید. البته اشکالی ندارد اگر می‌گویند من ایده پرداز وس هستم. دوست دارم آن را تعطیل کنم. بگذارید فردا بگویند جهرمی شاخ دارد، جهرمی آدم می‌خورد. اما از حق‌الناسی که به گردن من است، کوتاه نمی‌آیم.»
واکنش دادستانی
در ادامه دادستانی به موضوع وارد شد و اعلام کرد: «با توجه به اینکه برای احراز تخلفات باید ادله موجود فنی مورد بررسی قرار گیرد، نیاز به بررسی تخصصی داریم. آنچه که از سوی وزارت ارتباطات اعلام شده، ادعای تخلف گسترده و ۹۰ درصدی حدود ۵۰۰ شرکت است که با توجه به معرفی پنج شرکت آن هم در سال گذشته از سوی این وزارتخانه، این پنج شرکت، ۹۰ درصد شرکت‌های مذکور نیست و بسیار کمتر است. چیزی که عنوان و بر آن تاکید می‌شود این است که اسناد تخلفات ادعایی ۹۰ درصدی را ارسال کنید.»
جاوید نیا، سرپرست معاونت فضای مجازی دادستان کشور تاکید کرد: «نکته دیگر این است که در آن زمان که نامه معرفی پنج شرکت ارسال شده، پیامک تایید دو مرحله‌ای وجود نداشته و امکان اینکه افراد بدون اطلاع عضو این سرویس‌ها شوند، بیشتر بوده، اما از آن زمانی که پیامک تایید دو مرحله‌ای فعال شده است بعد از آن چه مستنداتی در خصوص این موضوع وجود دارد، این نکته حائز اهمیتی است.»
جاویدنیا گفت: «سوال اینجاست که اگر وزارت ارتباطات در همان زمان به کلاهبردار بودن شرکت‌های ارزش افزوده پی برده بوده، چرا نامه و مستنداتی درخصوص تخلفات ۹۰ درصدی ۵٠٠ شرکت فعال این حوزه را دریافت نکردیم. البته تعداد این شرکت‌ها تا ۷۰۰ شرکت و اشتغال ایجاد شده آنها حدود ۳۰ هزار نفر اعلام شده است که دستور داده شده تعداد دقیق این شرکت‌ها و تعداد شاغلان آنها به همراه مستندات تخلفاتشان ارسال گردد.»
اما خیلی طول نکشید و وزارت ارتباطات به سخنان دادستانی واکنش نشان داد. امیر ناظمی، معاون وزیر ارتباطات عنوان کرد: «پس از انتشار مکاتبات وزیر ارتباطات با دادستان وقت تهران در مورد کلاهبرداری‌های ارزش افزوده، معاون فضای مجازی دادستان کل کشور، گفته‌اند: «صرفا همان یک گزارش ارسال شده است. شخصا امسال ۳ گزارش با جزییات این تخلفات و حجم گسترده آن برای ایشان و ضابط قضایی ارسال کرده‌ام. با همدلی، کلاهبرداری‌ها پایان خواهد یافت و حتی می‌توان زمینه‌ای برای بهبود محیط کسب و کار ساخت؛ محیطی که درآمد شرکت‌ها از نوآوری شکل می‌گیرد و نه از ناآگاهی مشتریان.»
ردپای صداوسیما و همراه اول
در ماجرای شرکت‌های ارزش افزوده ردپای صداوسیما هم دیده می‌شود. اساسا اصل ماجرا و اعتراضات از استفاده بی پروا و فراوان برنامه‌های تلویزیونی برای کسب درآمد از این سرویس‌ها ناشی می‌شود. بیش از هر نهادی این رسانه ملی بود که از ستاره مربع‌ها برای کسب سود استفاده کرده است.
در همین حال عده‌ای از منتقدان وزیر جوان معتقدند که برخورد سخت آذری جهرمی با شرکت‌های ارزش افزوده ناشی از «لجاجت وزیر ارتباطات با اپراتور همراه اول است.» البته درباره این ادعا جزییات زیادی در دست نیست، اما به نظر نمی‌رسد وزیر به خاطر لجاجت با یک اپراتور جنجالی اینچنینی به راه بیندازد.
پایان جنگ؟!
هنوز مشخص نیست اقدام تازه وزارت ارتباطات چقدر در جدال سنگین آذری جهرمی با شرکت‌های ارزش افزوده، اقدامی مهم بشمار می‌آید یا نه. آیا این اعلان جدید به منزله پایان شرکت‌های ارزش افزوده و پایان جنگ است و یا اینکه باید منتظر اتفاقات تازه‌ای بود؟ آیا فعالیت‌های این شرکت‌ها متوقف می‌گردد و یا اینکه باید شاهد دور جدیدی و متفاوتی از فعالیت‌های آنها باشیم؟ و اینکه نتیجه شکایت به دادستانی چه می‌شود؟
تخلف در لباس قانون
در این راستا رضا الفت‌نسب، عضو هیات مدیره اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی درباره مباحثی که درباره ایجاد مشاغل با استفاده از خدمات ارزش افزوده مطرح شده بود، گفت: اتفاقی که در حوزه وس رخ داده این است که برخی از ما حتی بعضا ناخواسته عضو این سرویس‌ها شدیم. اینکه بگوییم خدمات ارزش افزوده ایجاد شغل کرده و بنابراین حالا آنها هر کاری که بخواهند، می‌توانند انجام دهند، توجیهی ندارد.
او همچنین اظهار کرد: من فکر نمی‌کنم کسی مشکلی با وس صحیح داشته باشد و اگر چیزی باشد که مورد نیاز کاربران است، ایرادی ندارد، اما امروزه شاهدیم که حتی از طریق بدافزارها هم خیلی از مردم بدون اینکه بدانند، درگیر این موضوع شدند. شاهدیم دستی به جیب مردم رفته و بنابراین اینکه بخواهد ۳۰ هزار یا ۱۰۰ هزار شغل ایجاد کنند، اما بدون اینکه مردم بدانند از آنها پول بگیرند، هنر نیست و باید جلویش گرفته شود.
کلام آخر
اگرچه استفاده از خدمات ارزش افزوده باید اختیاری و توسط کاربر انتخاب شود، اما برخی از شرکت‌های ارزش افزوده، کاربران را بدون آگاهی خودشان، به عضویت این سرویس‌ها درآورده‌اند. از آنجایی که این خدمات معمولاً هزینه‌های بالایی دارند، برای مثال ارسال یک پیامک ارزش افزوده به کاربر می‌تواند حداقل ۳۰۰ تومان هزینه داشته باشد، هزینه‌های زیادی که در قبوض کاربران سیم‌کارت‌های دائمی آمده و یا سرویس‌هایی که موجب تمام شدن اعتبار سیم‌کارت‌های اعتباری شده، اعتراض بسیاری از کاربران را در پی داشته است.
در مواردی مشاهده شده پیامک‌های تبلیغاتی یا متن فریبنده از طریق پیام‌رسان‌های اجتماعی یا سرشماره‌های شخصی ارسال می‌شود که کاربران را تشویق می‌کند با ارسال کد، شارژ یا سرویس رایگان دریافت کنند و برخی از کاربران با اعتماد به این پیام‌ها، موارد درخواستی در پیامک را انجام می‌دهند که در برخی موارد به ثبت و فعال شدن سرویس ناخواسته و متضرر شدن آنها منجر می‌شود.
